Անծանոթ բառեր

անջատ- առանձին

հետահայաց-Հետ նայող

Բլեյանի օրագրում շատ ենք հանդիպում օր, շաբաթ բառերը, նաև Բլեյանը իր խոսքի մեջ հաճախ ասում է ռուսերեն բառեր, օրինակ՝ բիսետկա քոմենթ և այլն։

1. Կարմիրով նշված բառերը բաժանիր բաղադրիչների, յուրաքանչյուրի դիմաց նշիր բառի տեսակը ըստ կազմության:Նախիր-նախ +իր, ընդարձակ-ընդ+արձակ, աղուհացը-աղ +հաց,փոշի-փոշ-ի, ոսկեզօծ-ոսկ-եզօծ, կարգադրություն-կարգ-+դրություն, էսօր-էս+օր։
2. Թվարկիր հեքիաթի հերոսներին, բնութագրիր յուրաքանչյուրին մեկ դիպուկ բառով: Ջրաղացպանը, թագավոր, չախչախ թագավորը, հեղինակ, աղվես, շահմար։
3. Հնձվորներից մեկը տուն գալով, ինչպե՞ս կպատմի կնոջը պատահածի մասին: Ես իմ համար նստած էի հետո մենք գանցինք պալատ, և իմացանք որ այտ մի ասջկա պալատ էր, բայց հետո դառավ աղվեսի թագավորություն։

Նման դեպքերում մեզ օգնության կարող են հասնել նաև գիշերային լուսատուները: Արդեն ուշ ժամերին՝ մթնելուն պես, երկրի կողմերը կարելի է որոշել բևեռային աստղի և լուսնի օգնությամբ: Երկնքում գտնելով յոթ աստղերից բաղկացած Մեծ Արջի համաստեղությունը՝ շերեփը վերջավորող երկու եզրային աստղերը միացնող գիծը  մտովի երկարացնենք շերեփի լայն բացվածքի ուղղությամբ և այդ ուղիղ գիծը շարունակենք, հաշվելով երկու աստղերի միջև ընկած տարածությունը հինգ անգամ: Կտեսնենք, որ երևակայական գիծը այդ կետում հանդիպում է մի պայծառ աստղի, որն էլ ամենափայլուն աստղն է տվյալ հատվածում: Բացի այս, Փոքր  Արջի «բռնակի» վերջին աստղն է: Նրա միջոցով կարելի է որոշել հորիզոնի կողմերը: Եթե դեմքով կանգնենք դեպի հյուսիս՝ բևեռային աստղի աջ կողմը կլինի արևելք, ձախը՝ արևմուտք, ծոծրակի կողմը՝ հարավ:

առաջադրանք՝

1. Քանի նյութից կարելի է պատրաստել բաժակ:Մետաղից, ապակուցմ պլասմասիսց,փայտից,այլումինից, կավից։
2. Առանձնացնել մարմինները և նյութերը՝ փայտ, աթոռ, սեղան, ոսկի, մատանի, գրիչ, պատուհան, պղինձ, պայուսակ, բաժակ: Մարմիներ աթոռ սեղան մատանի պատուհան, գրիչ, փայտ, պղինձ, ու ոսկի,
3. Տեսակավորիր հետևյալ նյութերը՝ պինդ, հեղուկ, գազային ալումի երկաթ արծաթ ապակի

ալյումին, երկաթ, ոսկի, գոլորշի, ջուր, նավթ, թթվածին, արծաթ, փայտ, ապակի

Մյուս օրը աղվեսը ետ գալիս է, թե՝ Չախչախ թագավորը մի քիչ ակն ու մարգարիտ ունի, ձեր կոտը տվեք, չափենք կբերենք։

Կոտն առնում է տանում։ Մի մարգարիտ է գտնում, կոխում է կոտի արանքը, էլ ետ իրիկունը ետ բերում։

— Օֆ,— ասում է,— մեռանք մինչև չափեցինք։ Թագավորը կոտը թափ է տալի, մարգարիտը դուրս է թռչում։ Մնում է զարմացած, թե էս Չախչախ թագավորն ինչքան հարուստ պետք է լինի, որ ոսկին, ակն ու մարգարիտը կոտով է չափում։

Անց է կենում մի քանի օր։ Մի օր էս աղվեսը գալիս է թագավորի մոտ խնամախոս, թե՝ Չախչախ թագավորը պետք է ամուսնանա, քու աղջիկն ուզում է։

Թագավորն ուրախանում, աշխարհքով մին է լինում։

— Դե գնացեք, ասում է, շուտ արեք, հարսանիքի պատրաստություն տեսեք։

Թագավորի պալատում իրար են անցնում, հարսանիքի պատրաստություն են տեսնում, իսկ աղվեսը ջաղացն է վազում։

Վազում է ջաղացպանին աչքալուս տալի, թե՝ հապա թագավորի աղջիկը քեզ համար ուզել եմ։ Պատրաստ կաց, որ գնանք հարսանիք անենք։

— Վա՜յ, քու տունը քանդվի, այ աղվես, էդ ի՞նչ ես արել,— ասում է վախեցած ջաղացպանը։— Ես ով, թագավորի աղջիկը ով։ Ոչ ապրուստ ունեմ, ոչ տուն ու տեղ, ոչ մի ձեռք շոր… հիմի ես ի՞նչ անեմ..

— Դու մի վախենա, ես ամեն բան կանեմ, հանգստացնում է աղվեսն ու ետ վազում թագավորի մոտ։

Վազելով ընկնում է պալատը. Հայ-հարա՜յ, Չախչախ թագավորը մեծ Գանգեսով գալիս էր, որ պսակվի։ Ճամփին թշնամի զորքերը հանկարծ վրա տվին, մարդկանց կոտորեցին, ամեն բան տարան։ Ինքը ազատվեց փախավ։ Ձորում մի ջաղաց կա, եկել է մեջը մտել: Ինձ ուղարկեց, որ գամ իմաց անեմ, շոր տանեմ, գա պսակվի շուտով գնա իր թշնամիներից վրեժն առնի։

Թագավորը իսկույն ամեն բան պատրաստում է, տալիս աղվեսին, հետն էլ շատ ձիավորներ է դնում, որ պատվով ու փառքով իր փեսին պալատ բերեն։

Գալիս են հանդեսով ջաղացի դռանը կանգնում։ Ջաղացպանի քուրքը հանում, թագավորի շորերը հագցնում, նստեցնում են նժույգ ձիուն։ Շրջապատված մեծամեծներով, առջևից ձիավորներ, ետևից ձիավորներ, էսպես հանդեսով բերում են թագավորի պալատը։ Իր օրում պալատ չտեսած ջաղացպա՛ն, շշկլված, բերանը բաց մին չորս կողմն է նայում, մին հագի շորերին է նայում, խլշկոտում ու՝ զարմանում։

— Էս ինչու չտեսի նման դես ու դեն է նայում, աղվես ախպեր,— հարցնում է թագավորը։— Կարծես տուն չլինի տեսած, շոր չլինի հագած։

— Չէ, դրանից չի,— պատասխանում է աղվեսը։— Նայում է ու համեմատում իր ունեցածի հետ, թե իր ունեցածը որտե՜ղ, էս որտեղ…

Նստում են ճաշի։ Տեսակ- տեսակ կերակուրներ են բերում։ Ջաղացպանը չի իմանում՝ որին ձեռք տա կամ ինչպես ուտի։

— Ինչո՞ւ չի ուտում, աղվես ախպեր,— հարցնում է թագավորը։

— Գալու ժամանակ ճամփին որ կողոպտեցին, նրա համար միտք է անում։ Չեք կարող երևակայել, տեր թագավոր, թե ինչքան բան տարան և վերջապես ինչ անպատվություն էր էդ մեր թագավորի համար։ Ինչպե՞ս հաց ուտի,— պատասխանում է աղվեսը հառաչանքով։

— Բան չկա, դարդ մի անի, սիրելի փեսա, աշխարհք է, էդպես էլ կպատահի,— խնդրում է թագավորը։— Այժմ հարսանիք է, ուրախանանք, քեֆ անենք։

Ու քեֆ են անում, ուտում, խմում, ածում, պար գալի, յոթն օր, յոթ գիշեր հարսանիք անում։ Աղվեսն էլ դառնում է քավոր։

1. Հատվածը սովորել շատ լավ կարդալ, պատմել:
2. Կարմիրով նշված բառերի բացատրությունը բառարանում նայիր, սովորիր:  Խնամախոս-Խնամախոսության գնացող անձ, շշկված-Մոլորվել,կողոպտեցին-Ուրիշի ունեցվածքը խլել՝ հափշտակել։
3. Կապույտով նշված բարդ բառերից յուրաքանչյուրի արմատներով կազմիր մեկական բարդ բառ, ընդամենը՝ 4 բառ: Ջաղացպանին-ջաղաց, աչքալուս-աչք։Ջաղացպան-ջաղացքար, աչքալուս-կապուտաչիա,
4. Մանուշակագույնով նշված դարձվածքների իմաստները բացատրիր:Իր օրում պալատ չտեսած ջաղացպա՛ն, մոլորված բերանը բաց չորս կոմ է նայում, Գալու ժամանակ ճամփին որ կողոպտեցին, նրա համար մտածում է։
5. Վերնագրիր հատվածը: Թագավորի և չախչաղը թագավորի տարբերությունը։

1. Կարմիրով նշված բառերի բացատրությունը բառարանում նայեք, սովորեք: Ջաղացպան-ջաղացպաններ,քուրք-Մուշտակ, փոստալ-մորթե հնամաշ գլխարկ,բաղարջ-այդպիսի խմորից թխած հաց, լինգ-մեկ կամ երկու կողմից սրված ծայրով մետաղյա ձող, կոտ-փայտե աման, վեզիր-մերձավոր Արևելքի մի շարք երկրներում՝ բարձրաստիճան պալատական պաշտոնյա՝ խորհրդական։
2. Կապույտով նշված բառերը բաժանիր բաղադրիչների:Կիսավեր-կիս+ավեր, մոխրոտ-մոխ+րոտ, լավություն-լավ+ություն, թագավոր-թագ+ավոր, աղբանոցում-աղբ+անոցում։
3. Վերնագրիր հատվածը: Աղվեսի խորամանկությունը։
4. Փորձեք բացատրել հեքիաթի վերնագիրը՝ ուշադրություն դարձնելով դրա ուղղագրությանը: Չնա ախչախ թագավոր որոհետև նա հորինված էր։